Θίσβη

• Θίσβη - Βοιωτία

Τάφοι λαξευμένοι στον βράχο.

Θίσβη

Η αρχαία Θίσβη εκτεινόταν ανάμεσα στο λόφο του Παλαιοκάστρου στα βόρεια και στην άκρη της πεδιάδας που ορίζεται στα νότια από τον Ελικώνα και καλείται Νεόκαστρο. Η ακρόπολη της στο λόφο Παλαίκαστρο ήταν οχυρωμένη. Τμήματα της οχύρωσης διατηρούνται ως σήμερα.

Κυρίως στο τείχος της ακρόπολης διακρίνονται παλαιότερες και νεότερες οικοδομικές φάσεις. Τείχος ακανόνιστης πολυγωνικής τοιχοποιίας περιρέει το βορειοδυτικό τμήμα της ακρόπολης της Θίσβης (Παλαιόκαστρο). Αντίθετα, το ανατολικό τμήμα του τείχους της κάτω πόλης και οι προμαχώνες του Νεόκαστρου είναι κτισμένα κατά το ισόδομο σύστημα του 4ου αι. π.Χ. Στο τείχος της κάτω πόλεως διατηρείται πύλη που προστατεύεται από τετράγωνο πύργο. Από την αρχαία πόλη προέρχονται εκατοντάδες ανάγλυφα και επιγραφές, που χρονολογούνται από τον 5ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ. Κάποια από αυτά φυλάσσονται στο Μουσείο Θηβών και άλλα είναι εντοιχισμένα σε κτήρια του σημερινού χωριού. Η κεραμική από τον χώρο εκτείνεται χρονικά από τους μυκηναϊκούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.

Αριστερά και δεξιά του δρόμου που οδηγεί στον Άγιο Ιωάννη, νότια της Θίσβης σώζονται αναλημματικοί τοίχοι που συγκρατούσαν αρχαίο ανάχωμα το οποίο βρίσκεται κάτω από το οδόστρωμα. Στο δρόμο αυτό άξια προσοχής είναι και η τοξωτή γέφυρα του 19ου αιώνα.μ.Χ.

Συντάκτης
Έλενα Βλαχογιάννη, αρχαιολόγος



ΘΙΣΒΗ Από την Μυκηναϊκή έως την Ύστερη Ρωμαϊκή εποχή

(από εργασία:ΘΙΣΒΗ Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ της ΕΛΕΝΗΣ Θ. ΚΟΒΑΝΗ, στο βιβλίο ΘΙΣΒΗ ΜΙΑ ΠΟΛΗ... ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ)

Η Θίσβη και η γύρω περιοχή, χερσαία και παραλιακή, κατέχει μια διακριτική θέση στην προϊστορική κυρίως εποχή, όπως διακριτική είναι και η γεωγραφική της θέση στο όλο ελικώνιο φυσικό τοπίο.
Για να ανακαλύψει κανείς τις γε­ωγραφικές της εικόνες, αλλά και τη θέση της στην ιστορία και στον εν γένει πολιτισμό, θα πρέπει να παρακάμψει τους γνωστούς πολυδιάβατους μεγάλους δρόμους, από Θήβα και Λιβαδειά, που οδηγούν στους Δελφούς, αλλά και αυτούς που καταλήγουν στις γνωστότερες αρχαίες βοιωτικές πόλεις: Ορχομενό και Αλίαρτο.

Είναι φυσικό στο βοιωτικό τοπίο να κυριαρχεί η ελικώνια ομορφιά, ιδίως στον τόπο βασιλείας των Ελικωνιάδων που δίδαξαν, ως λαμπρές θυγατέρες της Μνημοσύνης, τη σημασία για τον άνθρωπο της σχέσης του με τη μνήμη του χρόνου που φεύγει και με την προσδοκία για αυτόν που έρχεται. Με τη βοήθεια της μελωδικής φωνής αυτών των θεοτήτων μπόρεσε ο Ελικώνας να επιτελέσει, με τέλειο τρόπο, το ρόλο του ως όρος, δηλαδή ως τόπος αποκάλυψης θεϊκών μηνυμάτων - μέσω και της θεογονίας- αλλά και των αναγκαίων για των ανθρώπινο βίο αξιών, των Ησιόδειων διδαχών: της εργασίας και του μόχθου ως θεμελίων της Δίκης, της Δικαιοσύνης.

Είναι όμοια φυσικό ν' απασχολήσουν το πνεύμα των αρχαίων συγγραφέων αλλά και των συγχρόνων οι θηβαϊκές αφηγήσεις, οι αξεπέραστες πηγές της τραγικής παιδείας, δηλαδή αυτής που θέλει τον άνθρωπο πλουτισμένο με τη διαύγεια και τη συνείδηση των ορίων της θνητής του ύπαρξης.

Το κάστρο της αρχαίας Τίφας στην σημερινη Αλυκή

Η παράκαμψη ωστόσο από τις μεγάλες βασιλικές οδούς της παιδείας, προς μονοπάτια που απασχόλησαν λιγότερο την αρχαιοελληνική Γραμματεία, οδηγεί σε βοιωτικά τοπία που έχουν να καταθέσουν τις διδακτικές τους εμπειρίες ήδη από την προϊστορική εποχή. Οι Σίφες (ή Τίφα) θα υπερηφανεύονται για πάντα και δίκαια για τον τολμηρό και ευφάνταστο κυβερνήτη της Αργούς, του πλοίου της Αργοναυτικής εκστρατείας. Η πόλη Χορσίων, παλαιότατος νεολιθικός οικισμός, σιωπηλά αλλά μι αυτοπεποίθηση θα δέχεται το ρόλο του προσεκτικού φύλακα των συνό­ρων της μετέπειτα βοιωτικής επικρατείας. Η γη των Δονακών (περιοχή της Τάτιζας) θα εκπλήσσει πάντα με τα σύνθετα , πολλαπλά αινίγματα του ωραίου της Νάρκισσου, που σπαραχτικά χάθηκε καθρεπτιζόμενος σε πηγή της. Η ίδια η Θίσβη θα μείνει στην πολιτισμική μνήμη σαν η απόλυτη εικόνα της τρυφερής θυσιαστικής αγάπης. Και. είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι αυτό της το ριζικό ίο προετοίμασε και το ενθάρρυνε ο στοργικός ομηρικός στίχος για την "πολυτρήρωνα ...Θίσβη" (ίλιάς β, 502) για ν' ανακοινώσει έτσι ο κορυφαίος ποιητής τη συμμετοχή της πόλης της Θίσβης στον Τρωικό πόλεμο.

Τόπος λοιπόν η Θίσβη με τα πολλά περιστέρια, τα αξιολάτρευτα αυτά πουλιά της θεάς Αφροδίτης, που και σήμερα τα βλέπει κανείς εκεί να πετούν ή να κουρνιάζουν στους πύργους ή ιπα τείχη της οχύρωσης'Μ αυτό το επίθετο θα αναδυθεί η θισβιακή ταυτότητα από το σκοτάδι των προϊστορικών αιώνων. Και μ' αυτήν την ποιητική της βάπτιση θα εισέλθει στην ιστορία του βοιωτικού χώρου.

Εάν ο ποιητικός λόγος βάπτισε γραπτώς τη Θίσβη, η προηγούμενη ιστορία της, από τη μυκηναϊκή εποχή μας αποκαλύφθηκε πρώτα μέσα ατό τα ευρήματα και κυρίως τα καλλιτεχνικά της τότε εποχής. Αυτά και ότι άλλο άρχισε να έρχεται στη Επιφάνεια, από τα μέσα του 19ου αιώνα, εντός και εκτός των ερειπίων του οχυρωτικού περιβόλου, θα αποτελέσουν την κύρια πηγή πληροφόρησης, για το σύνολο της αρχαίας διαχρονικής της πορείας, από το 1500 π.χ. έως και το τέλος της Ρωμαϊκής Εποχής. Ο χαρακτήρας των ευρημάτων ρίχνει φυσικά κάθε φορά φως σε πλευρές του κοινωνικού και πολιτιστικού της βίου.

Η ιστορική Γραμματεία των Κλασικών χρόνων , αρχής γενομένης από τις αρχές του 4ου αι. πχ, λίγο θα ασχοληθεί με τη Θίσβη. Αντίθετα τα επιγραφικά δεδομένα που γίνονται πολυπληθέστερα κατά τον 3ο αι. π.χ. και μετά, φωτίζουν σημαντικές πλευρές του όλου ιστορικό-κοινωνικού της βίου. Στη συνέχεια, τα κείμενα των αρχαίων γεωγράφων και ιδιαίτερα του Στράβωνα (58 π.Χ. περίπου - 21 ή 25 μ.Χ.) και του Παυσανία (δεύτερο μισό του 2ου αι. μΧ.), θα αποτελέσουν την πρώτη προσπελάσιμη πηγή για τους σύγχρονους περιηγητές και γεωγράφους που αναζητούν να αναγνωρίσουν τη θέση γενικά τον αρχαιοελληνικών πόλεων. Παραθέτουμε από εδώ την παρατήρηση του Παυσανία για τη γεωγραφική θέση της Θίσβης καθώς και για ένα από τα βασικότερα στοιχεία τικ πολιτισμικής της ταυτότητας. Στην παρατήρηση αυτή θα αναφερθεί το σύνολο σχεδόν των σύγχρονων γεωγράφων και λοιπών μελετητών, αρχής γενομένης από τα κείμενα της περιηγητικής .

"Πλέοντος κανείς από την Κρεύσι όχι προς τ΄ανοιχτά, αλλά κατά μήκος των ακτών της Βοιωτίας, έχει στα δεξιά μια πόλη Θίσβη. Κοντά στη θάλασσα πρωία είναι ένα βουνό, μετά το οποίο πεδιάδα και άλλο βουνό κατόπιν, στα ριζά του οποίου είναι η Θίσβη. Υπάρχει αυτού ιερό του Ηρακλή με άγαλμα μαρμάρινο που τον παριστάνει όρθιο έχουν και γιορτή Ηράκλεια... Η Θίσβη λένε πως ήταν μια νύμφη του τόπου, από την οποία η πόλη πήρε το όνομα της"

Σημαντική θέση στην περιηγητική ιστορία της περιοχής κατέχει το ταξίδι του άγγλου αξιωματικού αρχαιολόγου και γεωγράφου, του Ουίλιαμ Ληκ το Φεβρουάριο του 1805, όπου θα αναγνωρίσει την αρχαία Θίσβη, θα παράσχει πληροφορίες για τα ερείπια της, καταγράφοντας συνάμα ένα αριθμό επιγραφών που επιφανειακά ήταν διαθέσιμες. Στη συνέχεια, κατά τη δεύτερη και τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα, γνωστά ονόματα της περιηγητικής Ιστορίας θα περάσουν από την ελικώνια περιοχή και από τη Θίσβη όπως, ο Ε. Dodwell! (1819), ο Που-κεβίλ (1826) και άλλοι.

Στα μέσα του 19ου αιώνα έχει προχωρήσει το έργο της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας -ιδρυμένης το 1837-σχετικά κυρίως με τη συλλογή και καταγραφή αρχαίων επιγραφών. Παράλληλα, από τα μέσα του ίδιου αιώνα θα επισκεφτούν τη Θίσβη και μέλη του παλαιότερου ιδρύματος αρχαιολογικής έρευνας αλλοδαπών στην Ελλάδα, της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, ιδρυμένης το 1846. Αργότερα, από τη δεκαετία ιδιαίτερα του 1880, θα αναζητήσουν στη Θίσβη αρχαιολογικά ευρήματα κιχι μέλη των άλλων τότε ιδρυμένων εδώ αλλοδαπών σχετικών Ινστιτούτων και Σχολών.

Για να πάρουμε μια ιδέα του έργον που επιτελέστηκε σημειώνουμε ότι ήδη από το 1856 ο Κ. Πιττάκης - ο Γενι­κός, τότε, Έφορος αρχαιοτήτων - δημοσίευσε στην Αρχαιολογική Εφημερίδα (φυλ. 44,1856) περί τις είκοσι επιγραφές από τη Θίσβη - οι τρεις από τις οποίες εμφανίζονται με τόπο εύρεσης τη Δόμβραινα- και τρία επιπλέον επιτύμβια ανάγλυψα Ενώ το 1882 στο Γοφα* των βοιωτικών επιγραφών περιλαμβάνονται 145 θισβιακές, οι μέχρι τότε γνωστές.

Ο πυρετός ανεύρεσης ίιπό ελληνικής πλευράς τεκμηρίων που να πιστοποιούν της αρχαιοελληνική ταυτότητα εί­ναι έκδηλος. Να υπογραμμίσουμε ότι μέσα στο γενικό κλάμα ευφορίας αυτής της αναζήτησης όλοι οι τότε Δήμοι της Βοιωτίας, συμπεριλαμβανομένης και τις Θίσβης, ήταν μέλη της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Και όχι μόνον. Μέλη της επίσης ήταν οι ιερές μονές της περιοχές Όσιος Σεραφείμ, οι Άγιοι Ταξιάρχες και η μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μακαριώτισσας). Όπως δε διαπιστώνουμε από "τα πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας" (1880: 40 - 4), τόσο ο Δήμος Θίσβης όσο και οι δύο τελευταίες ιερές μονές, υπήρξαν γενναιόδωρα μέλη αυτής.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 ο Blondel, μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών θα ανακοινώσει την εύρεση στη Θίσβη (χωρίς ποτέ να ανακοινωθεί το ακριβές σημείο της ανακάλυψης) μαρμάρινων πλακών με τα συγκλητικά ψηφίσματα του 170 π.χ.. της χρονιάς της υποταγής της Θίσβης στη ρωμαϊκή κυριαρχία. Η εύρεση των κειμένων αυτών της Συγκλήτου της Ρώμης θεωρήθηκε το μεγαλύτερο και σημαντικότερο γεγονός τον επιγραφικών χρονικών της εποχής αυτής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μεγάλα έτσι ονόματα της αρχαιολογικής επιστήμης και της ιστορίας.

Το 1889 -από 18 έως 21 Μαρτίου- έγινε η πρώτη και η τελευταία ουσιαστικά συστηματική, κατά κάποιον τρόπο, ανασκαφή στη Θίσβη, από τον J.C. Rolf της Αμερικανικής Σχολής Αθηνών. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια παρένθεση των συστηματικών ανασκαφών που η εν λόγω Σχολή πραγματοποιούσε εκείνη την εποχή στην Ανθη-δονα και στη συνέχεια στις Πλαταιές. Με δεκαεπτά εργάτες στην αρχή και στη συνέχεια με είκοσι, υπό την καθοδήγηση του J.C Rolf, έγινε ανασκαφή στα ερείπια τριών εκκλησιών: του Οσίου Λουκά, της Αγίας Κυριακής και της Αγίας Τριάδας. Από τις δεκαεπτά επιγραφές που καταγράφηκαν οι τέσσερις -σε μεγαλύτερο μέγεθος- ήταν εντοιχισμένες στους τοίχους της Αγίας Τριάδας και αφορούσαν αγροτικούς νόμους της Ρωμαϊκής Εποχής


Πηγή:Δήμος Θίσβης

Περισσότερες φωτογραφίες από τον χώρο της Θίσβης που ανακαλύψαμε τυχαία και μετά διαβάζοντας είδαμε την μεγάλη σημαντική του ιστορία....

Ερείπια Κάστρου στα Δερβενοχώρια. Πύλη Βοιωτίας.